Het hoogste doel van het autonome zenuwstelsel is ervoor te zorgen dat we overleven. Vanuit dat doel reguleert het op onbewust niveau een aantal lichaamsfuncties, zoals de werking van inwendige organen. Ook wordt de omgeving continu gescand op signalen van gevaar en veiligheid.
Volgens de polyvagaaltheorie van dr. Porges bestaat het autonome zenuwstelsel uit 3 fysiologische systemen. Wanneer deze 3 systemen goed werken is het autonome zenuwstelsel in balans en is er sprake van homeostase.
Bij trauma of langdurige blootstelling aan stress, verandert de manier waarop het autonome zenuwstelsel zijn omgeving waarneemt en lichaamsfuncties reguleert. Hierdoor kunnen we in een chronische staat van verdediging terecht komen. Dit beperkt ons in ons denkvermogen en onze mogelijkheid sociaal betrokken te zijn.
Het systeem kan worden gezien als een ladder. Hoe makkelijk we kunnen schakelen tussen de 3 systemen en hoe goed we kunnen klimmen op de ladder, bepaalt hoe veerkrachtig we zijn.
Bovenste trede: Het ventrale vagale systeem zorgt voor veiligheid, sociale verbinding, creativiteit en groei.
Middelste trede: Het sympathische systeem zorgt voor een goede werking van de organen boven het middenrif, zoals het hart en de longen. Dit systeem verzorgt de stofwisseling, energie, actie en beweging en heeft dan ook als bijnaam “ het gaspedaal”.
Bij signalen van gevaar zorgt het echter voor een vlucht- of vechtrespons en kunnen we gevoelens van angst of paniek ervaren.
Onderste trede: Het dorsale vagale systeem zorgt voor een goede werking van de organen onder het middenrif, zoals de darmen en de maag. Dit systeem verzorgt de spijsvertering, rust, heling en vertraging en heeft dan ook als bijnaam “ de vagale rem”
Bij signalen van extreem gevaar zorgt het echter voor een bevriesrespons. We storten in en ervaren depressieve gevoelens als hulpeloosheid en eenzaamheid.
